شانزدهمین پیش نشست نخستین همایش ملی مرجعیت علمی قرآن کریم در قالب کرسی علمی ترویجی با عنوان «بررسی تطبیقی مرجعیت علمی قرآن از نگاه شهید صدر(ره) و امام خامنه‌ای(مدظله العالی) با تأکید بر رویکرد استنطاق»، با ارائه حجت الاسلام والمسلمین مرتضی عزیزی، نقد حجت الاسلام والمسلمین سعید بهمنی و دبیری حجت الاسلام والمسلمین سیداسدالله موسوی عبادی در مورخه دوشنبه 29 آبان ماه 1402 در پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم برگزار شد.

به گزارش دبیرخانه همایش ملی مرجعیت علمی قرآن کریم در ابتدای نشست دبیر علمی جلسه با اشاره اجمالی به مقاله ارائه شده از ارائه دهنده محترم تقاضا نمود تا مباحث خود را بیان نماید، سپس حجت الاسلام و المسلمین مرتضی عزیز بیان کرد: این پژوهش در صدد این هست که از نگاه شهید صدر و امام خامنه ای مرجعیت علمی قرآن را با تاکید بر روش استنطاق بررسی تطبیقی نماید. نگاه مشتر و وجه امتیاز نظرات این دوبزرگوار را تبیین نماید 
پیشینه ای در موضوع ما انجام نشده است است اما رویکرد استنطاقی و روش تفسیری شهید صدر دارای مقالات زیادی است و در خصوص مرجعیت علمی قرآن از دیدگاه مقام معظم رهبری کتاب آقای اعرابی و کتابی از آقای دکتر رضایی اصفهانی ارائه شده است که اولی چاپ و دومی در حال چاپ است. 
مفهوم شناسی: 
مفهوم مرجعیت علمی قرآن توسط رهبری مطرح شده است هر چند پیشنه آن از صدر اسلام بوده است ولی مرجعیت قرآن در علوم انسانی نوآمد و جدید است مفهوم آن اثر گذاری معنا دار قرآن در دانش های ساخت یافته که در منشوری که در پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن ارائه شده تعریف شده است و می تواند با پنج گونه اثرگذاری که در آن بیان شده است تبیین گردد
خلاصه اینکه قرآن دارای مرجعیت و منبعیت و درایا حجیت در علوم انسانی است 
مفهوم استنطاق: از نطق و به سخن آوردن است شهید صدر یک نطریه ای مطرح می کنند به عنوان حوار و گفتگو با قرآن. شهید صدر می گوید سوالات را از نیازهای بشر و علوم انسانی استخراج نموده و به سراغ قرآن می بریم و با استنطاق از قرآن آن مسئله را پاسخ می دهیم 
مقام معظم رهبری نیز این نظر را دارند قرآن ذکر للعالمین است. و قرآن پاسخگوی نیاز بشر می باشد اگر علوم مبتنی بر مرجعیت قرآن شکل گیرد علوم بشری بر مبنای قرآن خواهد بود.
مرجعیت علمی قرآن و شهید صدر
بحثی دارند به عنوان تفسیر موضوعی که دارای دو قسم است 
-    تفسیر موضوعی درون قرآنی به خارج کار ندارد 
-    تفسیر موضوعی که با سوال از خارج قرآن و پاسخ از قرآن را دریافت می نماید و نیاز بشر را پاسخ می دهد و سبب رویکرد تکاملی در علم و علوم انسانی می شود. 
-    در ررسی قرآن باید نگاه اجتهادی داشته باشیم و با این روش می توانیم نظریه قرآنی را استخراج نماییم 
مقام معظم رهبری در خصوص مرجعیت علمی قرآن از واژه های استفهام، استفسار و استنطاق استفاده می نماید ایشان معتقد است یک حوزه؛ حوزه نیازهای بشری است و مسائل جامعه است که باید به سراغ قرآن ببریم و از قرآن استفسار و استنطاق کنیم و همچنین در علوم انسانی هم باید به محضر قرآن ببریم و پاسخ آنها را از قرآن بگیریم. 
مبانی علوم انسانی بر اساس قرآن نیست اگر ما بتوانیم مبانی و جهت گیری و اهداف علوم را بر اساس قرآن قرار دهیم علوم انسانی قرآن بنیان تولید می شود یعنی علوم انسانی باید در مبانی؛ جهت گیری و اهداف مبتنی بر مبانی قرآنی باشد.
در تطبیق استنطاق و مرجعیت قرآن از نگاه این دو اندیشمند:
شهید صدر نمونه ها را اجرا کردند بحث سنت های و قوانین تاریخی در کتاب المدرسه القرآنیه سوالاتی را در مورد سنت های تاریخی و قوانین تاریخی مطرح می کنند و این سوالات را به محضر قرآن می برد و پاسخ آنها را از قرآن دریافت می نماید 
و در نهایت درسنت های تاریخی و قوانین قرآن نظریه پردازی می کند 
مقام معظم رهبری هم مثال می زند ما در اقتصاد در سیاست و در پزشکی مشکلی داریم و غبیها نسخه دارند به قرآن مراجعه می کنیم فَلا تُطِعِ الْكافِرينَ وَ جاهِدْهُمْ بِهِ جِهاداً كَبيراً و قرآن می فرماید از دشمن تبعیت نکن و قرآن به ما می فرماید جهاد اکبر عدم دنباله روی از دشمن است جهاد اکبر یعین سوال جامعه را به قرآن عرضه کنیم و پاسخ آن را از قرآن دریافت نماییم 
جمع بندی: 
وجه اشتراک: قرآن پاسخگوی نیازهای بشری و علوم انسانی و قرآن مرجعیت هم در نیازهای بشری و علوم انسانی دارد و قرآن ذکر للعالمین و هدی للناس است 
وجه تمایز: شهید صدر به نظر می رسد عرضه علوم به قرآن و دریافت پاسخ از قرآن را مد نظر دارد و مقام معظم رهبری با تاکید بر مرجعیت علمی قرآن می فرماید: ما باید مبانی؛ اهداف و جهت گیری را از قرآن دریافت نماییم و از یافته علوم روز نیز بهره ببریم 
در پایان گونه های اثرگذاری که در مشور آمده مرجعیت قرآن در دیدگاه شهید صدر بر اساس گونه استنباطی است ولی در دیدگاه رهبری اثرگذاری بینشی و نگرشی است
در ادامه نشست ناقد علمی حجت الاسلام و المسلمین آقای سعید بهمنی اظهار داشت: نقطه مثبت و درخشان مقاله انتخاب دیدگاه دو اندیشمند بزرگ اسلام در جهان معاصر که موثر در علوم انسانی و قرآنی هستند یعنی شهید صدر و مقام معظم رهبری.
اما چند ملاحظه در باره این مقاله قابل بیان است
-    مقاله ساختار مند نبود . بلاخره مرجعیت علمی قرآن ساختار مند است مسائل مرجعیت علمی را می توان برشمرد و شما می توانستید با شمارش آنها، ساختاری به مقاله بدهید
-    مقایسه که نمودید چهار نکته قابل برداشت بود که شهید صدر بحث از امکان، روش استنطاق و بعد به سراغ نظریه پردازی و بعد با رویکرد استنباط به مسئله پرداخته است
-    مقام معظم رهبری هم به امکان بعد نظریه پردازی با رویکرد نگرشی و شما روشی برای ایشان بیان نکردید
-    مصادیق زیادی می توانستید از هر دو بزرگوار بیاورید فقط به یک مصداق اشاره نمودید که در مورد آن هم خیلی می شود صحبت نمود . شما به صورت انضمامی می توانستید دیدگاه هر دو اندیشمند را با مصادیق زیادی بررسی نمایید.
-    در وجه تمایز دیدگاه این دو بزرگوار که گفته شد در رویکرد شهید صدر سوال از جانب علم و پاسخ از قرآن ولی در رویکرد رهبری باید مبانی علم را از قرآن استفاده می کنیم و از علوم انسانی موجود نیز بهره می بریم. باید گفت که رویکرد شهید صدر هم همنطور است در ص 29 و 32 المدرسه القرآنیه ایشان به صراحت از استفاده علوم انسانی موجود را بیان می نماید و می گوید ما مدام با تجربی بشری در تماس هستیم و به عنوان یکی از حقایق زندگی ما از علوم بشری استفاده می نماییم چون تجربه بشری تفسیر موضوعی را غنی و ثروتمند می نماید ایشان می گوید ما از علوم بشری پایه و توشه گیری می کنیم و از نتایج آن استفاده می نماییم ما در تفسیر موضوعی میان تجربه بشری و قرآن یکپارچگی ایجاد می کنیم و تجربه بشری به علم غنا می بخشد 
-    جنبه اسنتباطی و نگرشی هم نقدپذیر است رهبری خودش شاکرد مکت استنباط و اجتهاد است و اتفاقا در نگرشی و بینشی هر دو مشترک هستند 
-    نکته مهم چالش شهید صدر است که می گوید قرآن کتاب مکتب است نه علم و 6 دلیل می آورد در کتاب اقتصادنا ص 36
در پایان حجت الاسلام عزیزی به بعضی از سوالات جواب اجمالی دادند. که عبارتند از: 
-    استنطاق روش نیست بلکه یک رویکرد است
-    رابطه استنطاق با رهبری در فرمایشان ایشان قابل استنباط است حتی زودتر از شهید صدر مطرح نمودند
-    ساختارمندشدن با توجه به نوپدید بودن موضوع جای پیدا نکردم
-    استنادات انضمامی در حد مقاله انجام خواهم داد 
-    در مورد چالش قرآن فراتر از علم و در نهایت باید قرآن حاکم باشد
-    شهید صدر رویکرد استنباطی یعنی قرآن منبع علم است ولی رهبری تغییر علم را به نگرش و بنیش عالمان می داند